Tylko w sytuacji, gdy opiekunem prawnym pełnoletniego dziecka jest osoba inna niż jego ojciec lub matka, gmina może wyłączyć go ze składu rodziny.
Taki sposób postępowania wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Gliwicach, który rozpatrywał skargę dotyczącą świadczenia wychowawczego. Gmina odmówiła jego przyznania z powodu przekroczenia kryterium dochodowego. Jednak zdaniem wnioskującej o 500 zł matki, decyzja ta była obarczona błędem, bo samorząd nieprawidłowo ustalił skład jej rodziny. Organ przyznający świadczenie stwierdził, że mimo tego, że razem z mężem wychowuje troje dzieci, to składa się ona z czterech osób. Do członków rodziny nie zaliczył bowiem najstarszego, mającego 22 lat syna, który jest niepełnosprawny w stopniu znacznym i całkowicie ubezwłasnowolniony, a matka jest jego opiekunem prawnym.
Gmina powołała się przy tym na art. 2 pkt 16 ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. poz. 195 ze zm.). Zgodnie z zawartą w tym przepisie definicją rodziny, do jej składu zalicza się m.in. rodziców, małżonków i pozostające na ich utrzymaniu dzieci, które nie skończyły 25 lat, ale nie należy do niej dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego.
Podobne stanowisko zajęło Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO), które uznało, że ustalenia gminy co do składu rodziny i wysokości dochodów są prawidłowe. Matka postanowiła więc złożyć skargę do WSA w Gliwicach, argumentując, że jej niepełnosprawny syn powinien zostać uwzględniony w składzie rodziny, co przełożyłoby się bezpośrednio na podzielenie dochodu przez pięć osób i spełnienie kryterium do uzyskania świadczenia wychowawczego. Sąd podzielił jej zarzuty i uchylił decyzję gminy oraz SKO. W uzasadnieniu podkreślił, że zawarta w art. 2 pkt 16 definicja rodziny składa się z dwóch części. Pierwsza z nich ma charakter pozytywny, bo wymienia, kto do niej należy. Druga zaś ze względu na to, że określa sytuacje, gdy dziecko lub osoba nie wchodzi w jej skład, ma charakter negatywny.
W ocenie WSA zarówno gmina, jak i SKO w odniesieniu do dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego nieprawidłowo zinterpretowały ten drugi element definicji. Wskazał, że jeżeli dziecko pozostaje na utrzymaniu rodziców, którzy są równocześnie jego opiekunami prawnymi ze względu na ubezwłasnowolnienie, to wówczas jest zaliczane do składu rodziny. Nie jest natomiast wtedy, gdy opiekunem prawnym nie jest ojciec lub matka.
WSA dodał, że wykładnia przyjęta przez organy niższej instancji odwołuje się wyłącznie do literalnego brzmienia art. 2 pkt 16 ustawy. Nie wzięły one zaś pod uwagę tego, że okoliczność bycia opiekunem prawnym przez rodzica ułatwia podejmowanie pewnych czynności prawnych w zastępstwie ubezwłasnowolnionego dziecka. Dlatego przy ponownym rozpatrywaniu sprawy powinny zastosować się do wykładni przedstawionej przez WSA.
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 1 marca 2017 r., sygn. akt IV SA/GL 950/16.
