Moja żona na początku ciąży zatrudniła się fikcyjnie w firmie swojego znajomego z wynagrodzeniem ok. 30 tys. zł. Po miesiącu pracy przeszła na zwolnienie lekarskie. ZUS, co prawda, zakwestionował jej etat, ale sąd przyznał jej pełny zasiłek chorobowy i macierzyński – razem kilkaset tysięcy złotych, za które kupiła sobie mieszkanie. Jesteśmy w trakcie rozwodu i zastanawiam się, czy będę miał prawo do połowy tego mieszkania. Żona twierdzi, że prawo do zasiłku ma charakter osobisty i mieszkanie kupione za te pieniądze jest wyłącznie jej własnością.
Odpowiedzi na to pytanie należy poszukać w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (dalej: k.r.i.o.), który reguluje kwestię małżeńskich ustrojów majątkowych. Zgodnie z ogólną zasadą z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Katalog ten nie jest jednak zamknięty, to tylko przykładowe wyliczenie.
Jak widać, k.r.i.o. nie odnosi się w ogóle do kwestii świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Mówi jedynie o składkach, z których tylko te zewidencjonowane na subkoncie wchodzą do majątku wspólnego i ulegają podziałowi po rozwodzie.
Zrekompensowanie wynagrodzenia
Generalną zasadą jest więc to, że wszystkie środki pozyskane w małżeństwie są majątkiem wspólnym. Istnieje od niej kilka wyjątków, ten katalog z kolei jest zamknięty. [schemat]
Świadczenia z ubezpieczeń społecznych nie są więc wyłączone z majątku wspólnego. Dotyczy to nie tylko rent czy emerytur, lecz także świadczeń z pozostałych rodzajów ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłków chorobowych i macierzyńskich. Jest to o tyle logiczne, że świadczenia te mają na celu zrekompensowanie utraconego zarobku, a wynagrodzenia uzyskane w trakcie trwania małżeństwa z zasady są objęte wspólnością. Wypłaty z ZUS otrzymywane w jego zastępstwie, mimo że ściśle związane z sytuacją osobistą ubezpieczonego, także stanowią majątek wspólny.
Można było wyłączyć
W opisywanym przypadku mamy jednak do czynienia z nietypową sytuacją, bo zasiłek był tu nie tyle rekompensatą za utracone zarobki, ile intratnym sposobem na zarobek. To jednak nic nie zmienia w ocenie prawnej tego świadczenia. Tak samo, jak gdyby był to zwykły zasiłek, jest objęty wspólnością majątkową, a ten po rozwodzie ulegnie podziałowi. To, że za zasiłek zostało nabyte mieszkanie, oznacza, że także ono wchodzi do majątku wspólnego.
Oczywiście będzie tak tylko wtedy, gdy małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej. Gdyby wcześniej ją wyłączyli lub ograniczyli akurat w tym zakresie, zasiłek mógłby nie wejść do majątku wspólnego.
!Świadczenia z ubezpieczeń społecznych mają rekompensować utracony zarobek, a więc tak jak wynagrodzenie za pracę są objęte wspólnością majątkową.
DO MAJĄTKU WSPÓLNEGO NIE WCHODZĄ PRZEDMIOTY:

nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, odziedziczone, zapisane lub darowane, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom, służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

PONADTO DO MAJĄTKU WSPÓLNEGO NIE WCHODZĄ:

wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.

Podstawa prawna
Art. 31 i 33 ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.).
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).