PROBLEM W spółce z o.o. jest kilkoro wspólników. Dwóch zostało powołanych do zarządu, jeden jest prezesem. Działa też rada nadzorcza i prokurent. Jak określić podleganie ubezpieczeniom wspólników i członków organów spółki?
ODPOWIEDŹ
Wspólnicy oraz członkowie zarządu nie podlegają żadnym ubezpieczeniom w ZUS, podobnie jak prokurent. Natomiast członkowie rady nadzorczej tak, jeśli mają miejsce zamieszkania w Polsce i za swoją funkcję otrzymują wynagrodzenie.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a także wypadkowemu oraz zdrowotnemu, podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in.:
● wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
● wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają wymienionym obowiązkowym ubezpieczeniom w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.
Trzeba podkreślić, że osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniom społecznym od daty faktycznego rozpoczęcia wykonywania działalności, przy czym wspólnik spółki z o.o., jawnej, komandytowej i partnerskiej, podlega im od daty uzyskania statusu wspólnika. Data ta nie może być wcześniejsza niż data wpisu do rejestru przedsiębiorców spółki. W przypadku wspólnika wymienionych spółek o ustaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych decyduje utrata statusu wspólnika.
W ogóle ubezpieczeniom w ZUS nie podlega wspólnik wieloosobowej spółki z o.o. ani też akcjonariusz w spółce akcyjnej. Wspólnicy (założyciele) takich spółek nie są bowiem osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Podstawę wymiaru składek społecznych stanowi dla osoby prowadzącej działalność zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W 2017 r. jest to kwota 2557,80 zł. Wspólnicy wymienionych spółek nie mogą opłacać składek od ulgowej najniższej podstawy wynoszącej 30 proc. wynagrodzenia minimalnego za pracę.
Z kolei podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota zadeklarowana nie niższa niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Składka w nowej wysokości też obowiązuje przez cały rok i w 2017 r. nie może być niższa niż 297,28 zł (tj. 9 proc. podstawy wymiaru wynoszącej 3303,13 zł.
Członkowie zarządu i prezesi
Spółki kapitałowe, a więc spółki z o.o. oraz spółki akcyjne, mają swoje organy, przez które działają. Jednym z nich jest zarząd, który jako ciało wykonawcze prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje zarówno w czynnościach sądowych, jak i pozasądowych. Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy, a jego członków powołuje się spośród grona wspólników (akcjonariuszy), choć w jego skład mogą wejść także inne osoby. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą (w spółce akcyjnej) lub uchwałą wspólników, na zgromadzeniu, chyba że umowa (statut) spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może wykonywać swoją funkcję na podstawie:
1) samego aktu powołania (bezumownie) – w drodze powzięcia uchwały na zgromadzeniu wspólników lub przez radę nadzorczą; wówczas powstaje stosunek organizacyjny między członkiem zarządu a spółką, który wystarczy do reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw,
2) odrębnie zawartej umowy cywilnoprawnej, tj. kontraktu menedżerskiego, umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem,
3) umowy o pracę.
Członkowie zarządu, jako organu kolegialnego, mogą ustanowić w drodze uchwały pewien porządek funkcyjny w swojej strukturze, tzn. nadać wybranemu członkowi status prezesa, wiceprezesa. Nie jest to odrębny organ, lecz stanowisko, któremu przydzielono wypełnianie określonych obowiązków, oczywiście w ramach kompetencji zarządu dotyczących prowadzenia spraw spółki. Jednym słowem, prezes niejako stoi na czele zarządu, ale nie ma więcej uprawnień niż pozostali członkowie władzy wykonawczej. Rozszerzenie tych uprawnień, np. o kierowanie pracami zarządu czy też posiadanie decydującego głosu przy podejmowaniu uchwał, może mieć miejsce, ale tylko jeśli wynika to z aktu założycielskiego spółki – umowy lub statutu. Prezes zarządu, który działa na podstawie aktu powołania, bez zawierania odrębnej umowy, może ale nie musi otrzymywać z tego tytułu jakiegokolwiek wynagrodzenia. Kodeks spółek handlowych nic o tym nie mówi.
Z punktu widzenia ubezpieczeń członek zarządu pełniący funkcję na podstawie samego aktu powołania (bez zawierania umowy) nie podlega żadnym ubezpieczeniom w ZUS (ani społecznym, ani zdrowotnemu), gdyż taka więź prawna ze spółką nie jest tytułem do ubezpieczeń wymienionym w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) oraz art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). Tym samym członka zarządu spółka nie zgłasza w ZUS, a ewentualne wynagrodzenie mu przyznane nie podlega oskładkowaniu.
Komisje rewizyjne i prokurenci
Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Udzielenie prokury jest uznawane za jednostronną czynność prawną. Do udzielenia prokury wystarczające jest zatem złożenie oświadczenia woli przez podmiot do tego uprawniony. Powołanie do pełnienia określonych funkcji jest stosunkiem prawnym jednostronnym. Prokurent może być więc powołany do wykonywania swoich czynności na podstawie np. uchwały wspólników.
Z kolei członkowie komisji rewizyjnych pełniących w spółkach kapitałowych rolę nadzorczą (m.in. ocena sprawozdań zarządu z działalności spółki oraz rocznych sprawozdań finansowych) są powoływani uchwałą wspólników lub - w spółkach akcyjnych - przez walne zgromadzenie.
Te funkcje pełnione poza stosunkiem pracy czy cywilnoprawnym nie rodzą obowiązku ubezpieczeniowego.
Rady nadzorcze
Rada nadzorcza w spółce z o.o. lub akcyjnej składa się z członków powoływanych i odwoływanych odpowiednio uchwałą wspólników (choć umowa spółki może przewidywać inny sposób ich powoływania lub odwoływania) lub przez walne zgromadzenie (ewentualnie w inny sposób o czym może stanowić statut spółki). Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Członkom rady nadzorczej może zostać przyznane wynagrodzenie. Określa je umowa spółki lub uchwała wspólników, a w spółkach akcyjnych - statut lub uchwała walnego zgromadzenia. Członkom rady nadzorczej przysługuje też zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady.
W świetle przepisów o ubezpieczeniach społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji. Obowiązek ten dotyczy więc:
1) wszystkich członków rad nadzorczych, którzy pobierają wynagrodzenie z tego tytułu, bez względu na posiadanie innego tytułu do ubezpieczeń społecznych i bez względu na fakt posiadania uprawnienia do emerytury lub renty,
2) członków rad nadzorczych, w których taki organ występuje.
Członkowie rad nadzorczych nie są objęci obowiązkiem ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia powołania na członka rady nadzorczej, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym sprawowanie tej funkcji stało się odpłatne, do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji. Zatem jeśli początkowo członek rady nie jest wynagradzany, to nie podlega obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczeń. Dopiero gdy po pewnym czasie od objęcia funkcji zostanie mu przyznane wynagrodzenie, obowiązek ubezpieczeniowy powstaje od momentu przyznania wynagrodzenia.
Z kolei ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo podlegają członkowie rad nadzorczych mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obojętnie, czy wykonują swoje zadania w radzie odpłatnie czy honorowo. Obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem powołania na członka rady nadzorczej, a wygasa w dniu zaprzestania pełnienia tej funkcji. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi podstawa określona dla ubezpieczeń emerytalno-rentowych, czyli przychód - łącznie z kosztami uzyskania i kwotą podatku, o których mowa w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jest to przychód z działalności wykonywanej osobiście otrzymywany przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osoby prawne. Do przychodów zalicza się otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. [przykład] ⒸⓅ
PRZYKŁAD
Wynagrodzenie za posiedzenia
W spółce z o.o. członkowie rady nadzorczej pełniący funkcję na podstawie aktu powołania, otrzymują wynagrodzenie w wysokości 200 zł za każde posiedzenie w miesiącu. Oprócz tego z tytułu podróży w celu realizacji zadań w spółce otrzymują zwrot kosztów przejazdów w wysokości nieprzekraczającej kwot obliczanych z zastosowaniem urzędowej stawki za 1 km przebiegu pojazdu.
Jeden z nich podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym oraz zdrowotnemu i w marcu uzyskał następujące należności:
1) 600 zł wynagrodzenia za trzy posiedzenia rady,
2) zwrot kosztów podróży w wysokości 133,73 zł (160 km wg ewidencji przebiegu pojazdu x 0,8358 zł tj. stawka za 1 km przebiegu samochodu o pojemności powyżej 900 cm3).
Zwrot kosztów podróży jest zwolniony z podatku dochodowego oraz składek na ZUS, gdyż nie przekracza wyznaczonego limitu wynikającego z zastosowania urzędowej stawki za 1 km przebiegu auta.
Zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 18 proc. ustala się od przychodu pomniejszonego o koszty jego uzyskania wynoszące 111,25 zł miesięcznie, tj. tyle, ile u pracowników ze stosunku pracy.
Rozliczenie w marcu

ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 11 ust. 1, art. 13 pkt 7, art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b, art. 22 ust. 9 pkt 5, art. 41 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.).
Art. 6 ust. 1 pkt 22, art. 18 ust. 4 pkt 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 15, par. 5 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2236 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 35, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.).