Mój pracodawca często wzywa mnie nagle do pracy po godzinach, zdarza się, że i w nocy. Czy mogę odmówić wykonania takiego polecenia?
Podstawowym obowiązkiem pracownika - wymienionym w art. 100 par. 1 k.p. - jest stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, o ile nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Możliwości pracodawcy w zakresie zlecania pracownikowi zadań do wykonania poza ustalonymi godzinami pracy nie są więc nieograniczone.
Polecenie wykonywania pracy poza godzinami wynikającymi z rozkładu czasu pracy nie może w szczególności naruszać przepisów dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych. A praca ta jest dopuszczalna wyłącznie w przypadku zaistnienia:
• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• szczególnych potrzeb pracodawcy.
Ponadto aby pilne wezwanie pracownika było zgodne z prawem pracy, nie może prowadzić do naruszenia przepisów dotyczących odpoczynku dobowego i tygodniowego. Regułą jest, że pracownikowi przysługuje prawo do nieprzerwanego, co najmniej 11-godzinnego, odpoczynku dobowego. Jedynie wyjątkowo kodeks pracy dopuszcza odstępstwo od tej zasady - między innymi w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 132 par. 2 pkt 2 k.p.). Odpoczynek tygodniowy powinien natomiast co do zasady wynosić co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w tym co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Prowadzenie opisanej wyżej akcji ratowniczej może uzasadniać skrócenie odpoczynku tygodniowego, jednak tylko do 24 godzin (art. 133 k.p.).
Trzeba przy tym mieć na uwadze, że pracownik bezpodstawnie odmawiający wykonania polecenia pracodawcy naraża się na sankcje, jakie kodeks pracy przewiduje na wypadek naruszenia obowiązków pracowniczych, z rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia włącznie. Jeżeli natomiast zastosowanie się do wezwania pracodawcy jest niemożliwe z przyczyn obiektywnych, to pracownik nie powinien ponieść żadnych negatywnych konsekwencji niezastosowania się do wezwania. Oprócz opisanych wyżej przepisów dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych i odpoczynku uzasadnienia odmowy wykonania polecenia pracodawcy pracownik może szukać także w art. 8 k.p. regulującym nadużycie prawa przez pracodawcę oraz w przepisach regulujących dyskryminację oraz równe traktowanie w zatrudnieniu (art. 112, art. 113 i art. 183a - art. 183e k.p.).
AGNIESZKA JESIOTR
radca prawny, partner, Kancelaria prawna Chałas i Wspólnicy