Od 2011 roku Polacy mają zyskać możliwość pracy i życia w Szwajcarii bez specjalnych pozwoleń. Może się to jednak zmienić w wyniku planowanego na luty przyszłego roku referendum.
Po przyjęciu w głosowaniu przez naród szwajcarski zarówno dwustronnej umowy z UE o swobodnym przepływie osób, jak i jej rozszerzenia na Polskę i inne nowe kraje Unii, pojawiła się perspektywa pracy i życia w Szwajcarii bez specjalnych pozwoleń od 2011 roku. Obecnie decyzja o przedłużenie tej umowy została zagrożona przez referendum. Ponieważ wspiera go jedna z dużych partii szwajcarskich, i to akurat w czasie dużego kryzysu gospodarczego, nie można wykluczyć, że tym razem naród szwajcarski odrzuci przedłużenie umowy o swobodnym przepływie osób.

Jak jest obecnie

Szwajcaria nie jest członkiem UE, ale zawarła z Unią wiele umów dwustronnych. Jedna z nich przewiduje swobodny przepływ osób między Szwajcarią a UE. Swoboda ta obwarowana jest jednocześnie pewnymi zastrzeżeniami - okresami przejściowymi, referendum, tzw. klauzulą zabezpieczającą. Powyższa umowa weszła w życie 1 czerwca 2002 r., a w roku 2005 naród szwajcarski wypowiedział się w głosowaniu za objęciem umową nowych państw członkowskich (UE-8).
Umowa obowiązuje na razie na okres przejściowy siedmiu lat, to znaczy do 2009 roku. 13 czerwca 2008 r. szwajcarski parlament postanowił większością głosów, że umowa ma być kontynuowana i rozszerzona na Bułgarię i Rumunię. Wobec tej uchwały podjęto referendum i będzie ona poddana głosowaniu 9 lutego 2009 r.

Czasowe utrudnienia

Wobec upływu wszystkich terminów przejściowych, wynegocjowanych przez Szwajcarię, obowiązuje pełna swoboda przepływu osób głównie wobec obywateli tzw. starych krajów UE. Ich obywatelom, jeśli znaleźli pracę w Szwajcarii, przysługuje roszczenie o pozwolenie na pobyt i pracę.
Dla obywateli nowych krajów członkowskich UE-8 nadal obowiązuje okres przejściowy, który strona szwajcarska może w 2009 roku po raz ostatni przedłużyć do 2011 roku W tym okresie przejściowym Polacy mają ograniczone możliwości podejmowania działalności gospodarczej na terenie Szwajcarii.
W tym okresie Polacy, którzy pragną podjąć pracę dla szwajcarskiego pracodawcy, nie uzyskują automatycznie prawa do pozwolenia na pobyt i pracę. Takie pozwolenie wydawane jest pod warunkiem, że firma bezskutecznie poszukiwała odpowiedniego pracownika na szwajcarskim rynku pracy. Ponadto ogólna liczba pozwoleń ograniczona jest rocznie wzrastającymi kontyngentami. Liczba pozwoleń długoterminowych dla nowych państw członkowskich na okres od jednego roku do pięciu wzrosła z 1,7 tys. (w latach 2006-2007) do 3 tys. (w latach 2010-2011). Z kolei pozwolenia krótkoterminowe na okres od 4 do 12 miesięcy odpowiednio - z 15,8 tys. do 29 tys.
Polscy pracownicy z określonymi kwalifikacjami, np. monterzy sieci trakcyjnej, których brakuje w Szwajcarii, uzyskują już dziś bez problemu zatrudnienie u szwajcarskiego pracodawcy.

Łatwiej z firmą

W zakresie podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej obywatele nowych państw członkowskich i krajów tzw. starej UE posiadają niemal równorzędne uprawnienia.
Obywatele polscy, którzy prowadzą udokumentowaną, samodzielną działalność gospodarczą, jak również spółki z siedzibą w Polsce mogą w Szwajcarii wykonywać usługi w wymiarze do 90 dni kalendarzowych w roku kalendarzowym. Spółki mogą w tym celu oddelegować swoich pracowników do Szwajcarii, przy czym zarówno sama spółka, jak i poszczególni pracownicy zobowiązani są do przestrzegania maksymalnego okresu świadczenia usług (do 90 dni kalendarzowych). Pod warunkiem zachowania tego terminu nie jest wymagane żadne specjalne pozwolenie.
Należy wyłącznie zgłosić zamiar wykonania usług on-line do właściwych szwajcarskich urzędów w terminie ośmiu dni przed rozpoczęciem pracy. Jedyne utrudnienie dla nowych państw członkowskich polega na tym, że usługodawcy z konkretnych branż - branży budowlanej, ochrony osób i mienia, ogrodnictwa i sprzątania obiektów - w okresie przejściowym muszą posiadać specjalne pozwolenie na wykonywanie jakichkolwiek usług na terenie Szwajcarii. Pozwolenie takie jest wydawane wyłącznie pod warunkiem wykazania zapotrzebowania na rynku szwajcarskim. Obowiązek uzyskania pozwolenia dotyczy również wszystkich usług, niezależnie od branży, które mają być świadczone przez okres ponad 90 dni kalendarzowych w roku kalendarzowym.



Wspólnik w spółce

Istnieje jeszcze jedna, mniej znana, możliwość działalności dla obywateli nowych państw UE. Ci, którzy prowadzą samodzielnie działalność, mają równorzędne prawa jak obywatele krajów tzw. starej UE. Mają więc prawo do pozwolenia na pobyt i pracę w Szwajcarii, o ile są w stanie wykazać, że uzyskają wystarczające dochody ze swojej działalności gospodarczej w Szwajcarii. Również osoba, która posiada znaczną część udziałów w spółce szwajcarskiej i jednocześnie zasiada w zarządzie tej spółki, jest uważana za osobę samodzielnie prowadzącą działalność.
Dopóki spółka taka jest w stanie wykazać zasoby kapitałowe lub rentowność, które umożliwiają wspólnikowi i członkowi zarządu pobieranie honorarium zapewniającego mu utrzymanie w Szwajcarii, osoba ta ma prawo do otrzymania pozwolenia na pobyt i pracę. Do czasu otrzymania pozwolenia interesy spółki muszą być prowadzone z zagranicy. Okazjonalny pobyt na terenie Szwajcarii wyłącznie w celu sprawowania zarządu nie wymaga pozwolenia, nawet wówczas, jeśli podczas tego pobytu prowadzone są negocjacje z klientami lub instruowani są pracownicy spółki. Tego rodzaju samodzielną działalność można prowadzić w Szwajcarii w formie firmy jednoosobowej, spółki osobowej lub w formie spółki kapitałowej.
MONIKA RUGGLI
doktor, adwokat, GRP Gloor Ruggli Partner, Zurych