Co najmniej jeden miesiąc powinien być spożytkowany przez drugiego rodzica. W przeciwnym razie ta część należnego wolnego przepadnie. Ojciec z matką mogą też równocześnie zajmować się potomkiem.
URZĄD WYJAŚNIA
Urlop wychowawczy w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej sześć miesięcy. Do tego okresu zatrudnienia wlicza się również poprzednie okresy pracy.
Z urlopu mogą skorzystać zarówno matka, jak i ojciec, jeżeli oboje są pracownikami. W czasie jego trwania prawa i obowiązki stron stosunku pracy ulegają zawieszeniu. Przy czym czas przebywania rodzica na urlopie wlicza się – w dniu jego zakończenia – do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Na jak długo
Wymiar urlopu to maksymalnie 36 miesięcy. Dodatkowo, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki rodzica, niezależnie od podstawowego urlopu wychowawczego może być udzielony dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy – jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
W ramach 36-miesięcznego wymiaru urlopu wychowawczego jeden miesiąc przeznaczony jest wyłącznie dla drugiego rodzica, np. mama przebywa na urlopie 35 miesięcy, a tata jeden miesiąc lub odwrotnie. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z małżonków lub opiekunów dziecka. Zatem w przypadku wykorzystywania uprawnienia przez jednego z rodziców lub opiekunów urlop może trwać co najwyżej 35 miesięcy.
Rodzic może jednak wykorzystać pełne 36 miesięcy urlopu wychowawczego, jeżeli:
drugi rodzic dziecka nie żyje, drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska, drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo uległa ona ograniczeniu lub zawieszeniu.
Rodzice lub opiekunowie nieletnich mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego przez cały okres urlopu, z tym że łączny czas korzystania z niego nie może przekraczać maksymalnego wymiaru przewidzianego w kodeksie pracy (ustawie z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.). W praktyce rodzice lub opiekunowie mogą korzystać jednocześnie przez 18 miesięcy z urlopu wychowawczego (każde z nich wykorzystuje wtedy po 18 miesięcy urlopu, co łącznie daje 36 miesięcy, czyli maksymalny przysługujący wymiar).
Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Ich liczbę ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o udzielenie urlopu.
Urlop ten jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia, a w przypadku opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym – do 18. roku życia dziecka.
Pracownik może zrezygnować z urlopu:
w każdym czasie – za zgodą pracodawcy; po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Wniosek o udzielenie
Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego uprawnienia. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek podwładnego. Jeżeli jednak zostanie on złożony bez zachowania terminu, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku. [schemat 1]
Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu nie później niż na 7 dni przed jego rozpoczęciem, składając pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie.
Łączenie z pracą
W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca powinien wezwać go do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, jednak nie później niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
Obniżenie wymiaru czasu pracy
Pracownik, który jest uprawniony do urlopu wychowawczego, może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego etatu w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca ma obowiązek go uwzględnić.
Wniosek ten należy złożyć na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 21 dni od dnia złożenia wniosku. [schemat 2]
Ochrona pracowników
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:
udzielenie urlopu wychowawczego – do dnia zakończenia tego urlopu; obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia jego upadłości lub likwidacji, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Po powrocie z urlopu pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym – za wynagrodzeniem nie niższym od przysługującego podwładnemu w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem.
SCHEMAT 1.
Co powinien zawierać wniosek o urlop wychowawczy (lub jego część):
imię i nazwisko pracownika,
imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy (jego część),
wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop (jego część) na dane dziecko,
wskazanie okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko,
określenie liczby części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.
Należy do niego dołączyć:
oświadczenie drugiego rodzica – opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu we wnioskowanym okresie albo pisemne oświadczenie o okresie, w którym zamierza on jednocześnie korzystać z tego urlopu,
oświadczenie pracownika dotyczące korzystania z części urlopu rodzicielskiego na dane dziecko w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego (albo zasiłku za okres odpowiadający okresowi części urlopu rodzicielskiego), ze wskazaniem liczby części urlopu wykorzystanych w taki sposób,
w przypadku wnioskowania o urlop wychowawczy na dziecko niepełnosprawne – kopię prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności dziecka.
oświadczenie pracownika (wnioskującego o urlop) o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica (opiekuna dziecka) z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic (opiekun dziecka) zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem,
SCHEMAT 2.
Elementy wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy:
imię i nazwisko pracownika,
imię i nazwisko dziecka, na które mógłby być udzielony urlop wychowawczy,
wskazanie okresu, przez który pracownik zamierza wykonywać pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy,
wskazanie wymiaru czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę.
Należy do niego dołączyć:
skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów,
oświadczenie o okresie, w którym pracownik dotychczas korzystał z wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.