Pracodawca od tygodnia każe jednemu pracownikowi pełnić dyżur pod telefonem. Wprawdzie nie jest on wzywany do firmy, ale takie zachowanie bardzo ogranicza korzystanie przez niego z czasu wolnego. Czy pracodawca może bez ograniczeń zlecać pracownikom dyżury telefoniczne?
Kodeks pracy stanowi w art. 1515 par. 1, iż pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Istotą dyżuru jest zabezpieczenie ewentualnych potrzeb pracodawcy, do których należeć może np. wykonanie nagłej, pilnej pracy. Dyżur może być pełniony przez pracownika w zakładzie pracy lub też poza nim, w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, np. w domu pracownika. Przyjmuje się, iż dyżur jest instytucją pośrednią pomiędzy czasem pracy a czasem wolnym. Posiada cechy zbliżone do czasu pracy, ponieważ pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy, natomiast do czasu wolnego odnosi się z tego powodu, iż w jego trakcie istnieje duże prawdopodobieństwo nieświadczenia pracy. Dyżur nie może naruszać uprawnień pracownika do dobowego i tygodniowego odpoczynku. Oznacza to, że w podstawowym systemie czasu pracy nie może przekraczać 5 godzin po 8-godzinnym dniu pracy - w takim przypadku pracownikowi przysługuje dobowy 11-godzinny odpoczynek. W dniu wolnym od pracy dyżur nie może przekroczyć 13 godzin.
Pełnienie dyżuru jest jednym z obowiązków pracowniczych, który wynika ze stosunku pracy. Artykuł 100 par. 2 pkt 4 k.p. wskazuje, iż obowiązkiem pracownika jest dbanie o dobro zakładu pracy. W doktrynie zakłada się, iż poprzez ten obowiązek można rozumieć zobligowanie pracownika do wykonywania na rzecz pracodawcy, w określonych sytuacjach, czynności przekraczających zakres obowiązku świadczenia pracy, który jest unormowany w zawartej umowie o pracę oraz poza obowiązującymi godzinami pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z 31 stycznia 1978 r. stwierdził, że dyżur w rozumieniu kodeksu pracy nie wynika z odrębnego tytułu prawnego, lecz jest jednym z obowiązków pracowniczych, gdyż stanowi dodatkowe zadanie robocze po normalnych godzinach pracy, bez względu na to, czy zadanie to mieściło się w ramach uzgodnionego rodzaju pracy, czy też wykraczało poza ten rodzaj. Należy stwierdzić, że udział w dyżurze stanowi jeden z elementarnych obowiązków pracownika. Jeżeli jest on zbieżny z interesem pracodawcy, wówczas pracownik musi w nim uczestniczyć. Pracownik jest uprawniony do odmowy pełnienia dyżuru jedynie w razie wyjątkowych, usprawiedliwionych okoliczności.