Jeśli jednak zacznie pozyskiwać klientów, to w razie kontroli ZUS odbierze mu świadczenie za cały okres choroby. To jest już bowiem uznawane za wykonywanie pracy zarobkowej
Ogólna zasada wynikająca z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jest wszystkim znana – ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
W praktyce oznacza to, że osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą (np. sklep, warsztat lub zakład usługowy) i korzysta ze zwolnienia lekarskiego, nie powinna w tym czasie zajmować się sprawami związanymi ze swoją firmą i równocześnie pobierać zasiłek chorobowy. Nie może więc np. nadal zarządzać swoim przedsiębiorstwem, nadzorować pracowników, spotykać się z kontrahentami czy zamawiać dostawy towarów. Nie może także wykonywać innej pracy zarobkowej (np. na rzecz innej firmy). Przy czym przez pracę zarobkową należy rozumieć wszelką pracę mającą przynieść zarobek (dochód), wykonywaną na każdej podstawie prawnej, bez względu na wymiar czasu tej pracy i jej charakter. Podobnie też wypowiadał się Sąd Najwyższy, który w wyroku z 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I UK 370/04 stwierdził, że pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego, jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim.
W razie stwierdzenia przez kontrolerów, że przedsiębiorca nadal wykonuje czynności związane ze swoją firmą mimo korzystania ze zwolnienia lekarskiego, ZUS wyda decyzję, w której pozbawi go zasiłku chorobowego za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim. Nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca był w tym czasie rzeczywiście chory, czy nie. Decyduje tu bowiem jedynie okoliczność, czy w czasie korzystania ze zwolnienia lekarskiego przedsiębiorca wykonywał swoją pracę. Nie jest też ważne, w którym dniu zostanie stwierdzone wykonywanie pracy, a więc czy będzie to na początku okresu objętego zwolnieniem lekarskim, czy nawet w ostatnim dniu. Od decyzji ZUS pozbawiającej prawa do zasiłku chorobowego można w ciągu miesiąca złożyć odwołanie do sądu. Sąd rozpoznaje sprawę w trybie procesu, w którym przedsiębiorca oraz ZUS mają pozycje równorzędnych stron. Przedsiębiorca może więc przed sądem wykazywać, że faktycznie w czasie zwolnienia lekarskiego nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej. [przykład]
Czynności formalne
W praktyce nierzadko dochodzi do stwierdzenia przez pracowników ZUS kontrolujących wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego, że przedsiębiorca w czasie korzystania ze zwolnienia podpisywał dokumenty związane ze swoją firmą. Powstają wówczas spory, czy może być to zakwalifikowane jako wykonywanie pracy zarobkowej skutkujące utratą zasiłku chorobowego. Praktyka i orzecznictwo nie są w tym zakresie jednolite. Jednak obecnie dominuje pogląd, że wykonywanie formalnoprawnych czynności, do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca lub podpisanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych przygotowywanych przez inne osoby nie powoduje utraty prawa do zasiłku chorobowego. Podobnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 5 czerwca 2008 r., sygn. akt III UK 11/08, stwierdzając, że samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku, można uznać za działalność, która nie ma zarobkowego charakteru. W zbliżony sposób wypowiedział się SN również w wyroku z 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt II UK 186/11, podkreślając, że nie stanowi pracy zarobkowej uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy. Zatem według SN samo podpisywanie dokumentów nie jest traktowane jako praca zarobkowa. Jest to stanowisko bardzo korzystne dla przedsiębiorców, choć może budzić wątpliwości, gdyż oznacza duże zawężenie pojęcia pracy zarobkowej, którą jest przecież każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zysku.
Można zrobić zakupy
Warto wspomnieć, że wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem, co nie oznacza wykonywania pracy zarobkowej, również może skutkować utratą zasiłku chorobowego. W praktyce za wykorzystanie zwolnienia niezgodnie z jego celem uważa się nieprzestrzeganie wskazań lekarskich (np. nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych itp.). Wątpliwości rozstrzyga właściwa jednostka organizacyjna ZUS, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego i wydając w razie sporu decyzję o utracie zasiłku chorobowego. Zdarza się, że ubezpieczony na okres leczenia wyjeżdża np. do rodziny i wskazuje ZUS miejsce swego pobytu lub wykonuje – nawet będąc poważnie chorym – czynności niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (np. zakupy lub wynoszenie śmieci). Takich działań nie uważa się za złe wykorzystywanie zwolnienia.
Zasiłek chorobowy odbierany jest za cały okres zwolnienia, nawet jeśli praca zarobkowa była wykonywana tylko przez jeden dzień.
PRZYKŁAD
Lepiej nie pojawiać się w firmie
Pan Adam prowadził warsztat samochodowy. Poważnie zachorował, udał się więc do lekarza, od którego uzyskał zaświadczenie lekarskie stwierdzającego jego niezdolność do pracy przez cały miesiąc. Po kilku dniach korzystania ze zwolnienia pan Adam przyjechał do warsztatu, aby sprawdzić pracę swoich pracowników. Na miejscu spotkał swego klienta, który chciał zamówić dodatkową usługę. W czasie rozmowy z klientem przy jego samochodzie znajdującym się w warsztacie zjawili kontrolerzy ZUS, którzy spisali protokół, stwierdzając, że zastali pana Adama w pracy. Następnie ZUS wydał decyzję, w której pozbawił pana Adama zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Pan Adam złożył odwołanie do sądu, ten jednak oddalił jego odwołanie, uznając, że decyzja ZUS była prawidłowa.
Podstawa prawna
Art. 17 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).