Pacjent ma prawo wyboru placówki medycznej, w której chce być leczony. To oznacza, że nie trzeba mieć żadnych specjalnych zezwoleń czy promes, żeby leczyć się poza miejscem swojego zamieszkania.

W Polsce nie obowiązuje już znana przed laty zasada rejonizacji przy wyborze miejsca leczenia. Pacjent ma prawo korzystania ze świadczeń zdrowotnych w takiej placówce, która jego zdaniem najbardziej mu odpowiada. Ta zasada dotyczy zarówno wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, jak i szpitala. Pacjent nie ma natomiast wyboru, jeżeli chodzi o wyjazd sanatoryjny. To Narodowy Fundusz Zdrowia decyduje o tym, kiedy i do jakiego uzdrowiska pacjent zostanie skierowany.
Wybór lekarza POZ
Podstawową zasadą wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) jest to, że musi on pracować w przychodni lub gabinecie, który ma podpisaną umową (kontrakt) na świadczenie usług zdrowotnych w danym roku kalendarzowym z Narodowym Funduszem Zdrowia. Może to być zarówno publiczny zakład opieki zdrowotnej, jak i placówka prywatna.
Każda osoba ubezpieczona w NFZ ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Lekarza wybiera się poprzez złożenie deklaracji wyboru (podobnie jest z wyborem pielęgniarki czy położnej). Powinna ona zawierać m.in. imię i nazwisko pacjenta, jego aktualny adres i numer PESEL. Deklaracje są dostępne w rejestracji np. przychodni. Nie obowiązuje rejonizacja, co oznacza, że nie trzeba wybierać lekarza w placówce, która jest położona najbliżej miejsca zamieszkania. Palcówka może jednak odmówić zapisania pacjenta do konkretnego lekarza POZ, w sytuacji gdy zbyt duża liczba pacjentów jest przypisana do jednego lekarza rodzinnego, co może spowodować ograniczenia i utrudnienia w dostępie do świadczeń opieki zdrowotnej.
Z usług lekarza POZ można także zrezygnować i wybrać nowego, np. w innej przychodni. Zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr. 210, poz. 2135 z późn. zm), można to jednak zrobić nie częściej niż dwa razy w ciągu jednego roku kalendarzowego. Natomiast w przypadku każdej kolejnej zmiany lekarza POZ pacjent jest zobowiązany do uiszczenia opłaty w wysokości 80 zł. Nie zapłaci jednak, jeżeli jego zmiana wynika, okoliczności niezależnych od chorego, czyli np. konkretny lekarz przestał udzielać świadczeń zdrowotnych lub pacjent zmienił miejsce zamieszkania.
Zapisy na telefon
Pacjent może rejestrować się u lekarza praktycznie w każdej najdogodniejszej dla niego formie. Może to zrobić osobiście, przez telefon, za pośrednictwem członków rodziny lub (w niektórych przychodniach) przez internet.
Ważne!
Świadczenia nocnej i świątecznej ambulatoryjnej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej są bezpłatne, i udzielane są bez skierowania
W przypadku nieobecności wybranego lekarza w jego zastępstwie pacjenta musi przyjąć inny specjalista o równorzędnych kwalifikacjach. Pacjent ubezpieczony w NFZ może liczyć na opiekę medyczną w przychodni od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 18.00. Ponadto lekarz POZ ma obowiązek zapewnić w tym czasie w przypadkach uzasadnionych wizyty domowe oraz funkcjonowanie gabinetu zabiegowego i punktu szczepień.
U lekarza POZ bezpłatnie
Świadczenia zdrowotne realizowane w podstawowej opiece zdrowotnej są udzielane bezpłatnie. Pacjent ma prawo m.in. do:
  •  badania i porady lekarskiej,
  •  bezpłatnych badań diagnostycznych zleconych przez lekarza (jeżeli nie ma możliwości ich wykonania na miejscu, lekarz jest zobowiązany do wskazania innej przychodni, gdzie pacjent może je bezpłatnie wykonać),
  •  skierowania do szpitala,
  •  skierowania na zabiegi rehabilitacyjne,
  •  transportu sanitarnego w uzasadnionych przypadkach.
Lekarz POZ wypisuje również wnioski na leczenie uzdrowiskowe, na niektóre przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz orzeka o czasowej niezdolności do pracy lub nauki.
Pomoc medyczna w nocy
Poza godzinami pracy przychodni lub lekarza POZ wybranego przez pacjenta może on liczyć także na pomoc medyczną po godzinie 18.00 w dni powszednie, a przez całą dobę w soboty niedziele i święta oraz w inne dni ustawowo wolne od pracy. Świadczenia z tego zakresu są udzielane od poniedziałku do piątku w godzinach od 18.00 do 8.00 oraz w soboty, niedziele i święta, gdy przychodnie i gabinety POZ nie przyjmują pacjentów. Oznacza to, że w nocy oraz w dni ustawowo wolne od pracy pacjent korzysta z usług medycznych w przychodni wskazanej przez wybranego lekarza rodzinnego. Stosowna informacja o tym, gdzie szukać pomocy w godzinach nocnych i święta, powinna znajdować się w każdej przychodni POZ, w miejscu widocznym nawet po zamknięciu placówki, czyli na zewnątrz budynku.
Lekarz POZ
wypisuje także wnioski na leczenie uzdrowiskowe i zakup artykułów ortopedycznych
Transport częściowo płatny
Lekarz POZ musi także zapewnić pacjentowi, którego stan zdrowia tego wymaga, transport sanitarny w godzinach funkcjonowania przychodni (czyli od poniedziałku do piątku od 8.00 do 18.00).
Ważne!
W przypadku stwierdzenia konieczności wezwania pogotowia ratunkowego lekarz lub pielęgniarka POZ musi zostać w domu pacjenta do przyjazdu karetki
Decyzję o konieczności zapewnienia pacjentowi transportu sanitarnego podejmuje lekarz. Na podstawie oceny stanu zdrowia pacjenta lekarz stwierdza, czy ubezpieczonemu przysługuje transport sanitarny i czy będzie on bezpłatny, częściowo lub całkowicie odpłatny przez pacjenta. Bezpłatny przejazd karetką do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie i z powrotem przysługuje, gdy:
  •  występuje konieczność podjęcia natychmiastowego leczenia w szpitalu,
  •  wynika z potrzeby zachowania ciągłości leczenia.
Ponadto bezpłatny transport sanitarny przysługuje w przypadku dysfunkcji narządu ruchu uniemożliwiającej korzystanie ze środków transportu publicznego w celu odbycia leczenia. W takiej sytuacji pacjent jest przewożony do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie i z powrotem.
W innych przypadkach na podstawie zlecenia lekarza POZ pacjentowi przysługuje przejazd karetką pogotowia odpłatnie lub za częściową odpłatnością. Dotyczy to pacjentów, w przypadku których nie ma konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia w zakładzie opieki zdrowotnej lub kontynuacji leczenia, oraz pacjentów, którzy nie posiadają dysfunkcji narządu ruchu uniemożliwiającej korzystanie ze środków transportu publicznego.
Prawo do bezpłatnych leków
Zaopatrzenie w leki oraz wyroby medyczne refundowane przez NFZ przysługuje pacjentom na podstawie recepty wystawionej przez lekarza, który ma podpisaną umowę z NFZ.
Refundowane leki wydawane są bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub częściową odpłatnością. Osoby uprzywilejowane do otrzymywania bezpłatnych leków to:
  •  zasłużony honorowy dawca krwi - pacjentowi posiadającemu ten tytuł przysługują bezpłatne (do wysokości limitu) leki, które znajdują się na listach leków podstawowych i uzupełniających oraz leki, które powinien stosować w związku z oddawaniem krwi,
  •  inwalidzi wojenni oraz ich małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu oraz wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach oraz zmarłych inwalidach wojennych uprawnionych do renty rodzinnej, a także osobom represjonowanym,
  •  inwalidzi wojskowi,
  •  żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową.
Zgodnie ze zmienionym rozporządzeniem z 21 grudnia 2007 r. w sprawie recept lekarskich (Dz.U. nr 247, poz. 1843), lekarz może wystawić trzy recepty w czasie jednej wizyty na kolejne miesięczne kuracje. Dzięki temu pacjent nie musi umawiać się na kolejne wizyty tylko po to, żeby uzyskać receptę. Ta zmiana jest szczególnie ważna dla osób przewlekle chorych.
PRAWA PACJENTA
  •  pacjent ma prawo do bezpłatnych świadczeń z zakresu POZ u innego lekarza rodzinnego w przypadku nagłego zachorowania lub gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia,
  •  w schorzeniach ostrych i nagłych zachorowań, a także w innych stanach wymagających pilnej interwencji, porada udzielana jest w dniu zgłoszenia,
  •  zmiana lekarz POZ częściej niż dwa razy w roku z powodu zmiany miejsca zamieszkania pacjenta, w sytuacji zaprzestania udzielania świadczeń przez wybranego lekarza lub z innych powodów niezależnych od pacjenta nie jest obciążona dodatkową opłatą 80 zł.
OBOWIĄZKI LEKARZA RODZINNEGO
  •  w przypadku braku możliwości uzyskania porady w dniu zgłoszenia, lekarz musi prowadzić listy osób oczekujących i wyznaczać termin przyjęcia,
  •  w przypadku nagłych zachorowań lub pogorszenia stanu zdrowia porada powinna być zrealizowana w dniu zgłoszenia się do lekarza, taką decyzje podejmuje lekarz,
  •  badania diagnostyczne są bezpłatne na podstawie skierowania lekarza POZ,
  •  skierowania wystawione do lekarza specjalisty na objęcie leczeniem zachowuje swoją ważność do czasu zakończenia leczenia.
OBOWIĄZKI LEKARZA SPECJALISTY
Lekarz specjalista ma obowiązek:
  •  zlecania zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych,
  •  zlecania i wykonywania badań diagnostycznych,
  •  przepisywania leków,
  •  kierowania na konsultacje do innych lekarzy,
  •  kierowania do szpitala, jeżeli chory tego wymaga,
  •  kierowania na leczenie uzdrowiskowe,
  •  wystawiania zleceń na refundowane przez NFZ przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
  •  wydawania niezbędnych w czasie leczenia orzeczeń i opinii o stanie zdrowia pacjenta.
ODPŁATNOŚĆ ZA TRANSPORT SANITARNY
Transport jest bezpłatny na podstawie zlecenia lekarza POZ w przypadku, gdy u pacjenta występuje dysfunkcja narządu ruchu uniemożliwiająca korzystanie ze środków transportu publicznego w celu odbycia leczenia. Natomiast częściowo odpłatny jest na podstawie zlecenia lekarza POZ w sytuacji niewymagającej konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia, zgodnie z przepisami prawa.
JAK DŁUGO SĄ WAŻNE RECEPTY
  •  leki recepturowe muszą być sporządzone w aptece w ciągu 48 godzin,
  •  w przypadku recept na leki recepturowe zawierające środki odurzające muszą one być zrealizowane w ciągu czterech godzin,
  •  recepty na leki tracą ważność po 30 dniach od daty wystawienia, a na antybiotyki po siedmiu dniach,
  •  termin realizacji recept na leki sprowadzane z zagranicy nie może przekroczyć 60 dni.
DOMINIKA SIKORA
dominika.sikora@infor.pl