Pracownica zachorowała w grudniu 2016 r. (8 dni). Jest wynagradzana stałą stawką miesięczną w wysokości 10 500 zł. W grudniu poprzedniego roku jej roczna podstawa wymiaru składki emerytalnej i rentowej przekroczyła ustawowy limit. Pracownica w tym miesiącu była nieobecna 6 dni z powodu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. W grudniu 2015 r. otrzymała uznaniowo nagrodę pieniężną za owocną pracę w wysokości 2500 zł. Jaką kwotę wynagrodzenia za grudzień 2015 r. przyjąć przy obliczaniu wynagrodzenia chorobowego?
Wynagrodzenie w stałej miesięcznej stawce za grudzień 2015 r. należy uzupełnić. Nagroda też wejdzie do podstawy wymiaru zasiłku, ale w wysokości faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Przedtem jednak całość trzeba pomniejszyć o potrącone składki społeczne, ale obliczone z zastosowaniem specjalnego średniego wskaźnika.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, a także wynagrodzenia chorobowego przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych ze środków pracownika (łącznie 13,71 proc.). Może się zdarzyć, że w okresie, z którego liczona jest podstawa wymiaru zasiłku, pracownik osiągnął limit trzydziestokrotności. Wówczas ta część składkowa podlegająca odliczeniu nie będzie się równała wartości 13,71 proc. Dlatego nie można automatycznie podejść do obliczeń i z przyzwyczajenia zastosować ten właśnie wskaźnik. Inaczej też będzie wyglądało ustalenie tej części składek w sytuacji, gdy do podstawy zasiłkowej będą przyjmowane wszystkie składniki wynagrodzenia, a inaczej gdy tylko niektóre z nich.
Jeszcze więcej matematyki potrzeba, by uzupełnić wynagrodzenie – szczególnie zmienne – w przypadku gdy w danym miesiącu doszło do przekroczenia rocznej podstawy składek i pracownik był nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych.
Należności ograniczone
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe m.in. u pracowników w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej. Aby sprawdzić, czy i kiedy limit zostanie osiągnięty, należy zliczać comiesięczny przychód pracownika podlegający oskładkowaniu narastająco od początku roku. Do osiągnięcia kwoty tego limitu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się i przekazuje do ZUS od podstawy wymiaru ustalonej na zasadach ogólnych, tj. od przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W 2015 r. limit wynosił 118 770 zł, a w 2016 r. wynosi 121 650 zł.
Od nadwyżki ponad kwotę ograniczenia składek tych już się nie pobiera. Nie dotyczy to składek na pozostałe ubezpieczenia, czyli składek na ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe i zdrowotne, ani składek na Fundusz Pracy czy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – te nadal powinny być opłacane bez względu na wysokość podstawy wymiaru.
Płatnik zaprzestaje opłacania składek z powodu osiągnięcia przez ubezpieczonego w danym roku kalendarzowym kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki na podstawie:
1) informacji uzyskanej z ZUS, że kwota ograniczenia została osiągnięta,
2) własnej dokumentacji płacowej.
W przypadku gdy z dokumentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu następuje przekroczenie kwoty ograniczenia, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia.
Z uwzględnieniem limitu
Sposób ustalenia podstawy wymiaru zasiłku lub wynagrodzenia chorobowego w sytuacji, gdy w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc choroby pracownik osiągnął górną granicę podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowej, pokazuje poniższy przykład. [przykład 1]
Jeżeli oprócz składników przyjmowanych do ustalenia podstawy zasiłkowej pracownik otrzymuje również takie, które trzeba pominąć (np. dodatki stażowe przysługujące za okresy pobierania zasiłków, oskładkowany abonament medyczny itp.), to konieczne jest wtedy ustalenie średniego wskaźnika potrąconych pracownikowi w danym miesiącu składek, którego wzór jest następujący:
Średni wskaźnik składek = kwota łącznych składek x 100 : przychód stanowiący podstawę wymiaru składki chorobowej
O tak ustalony wskaźnik procentowy potrąconych składek należy pomniejszyć wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku, czyli np. tylko wynagrodzenie stałe zasadnicze. [przykład 2]
Uzupełnienie pensji
Jeżeli w okresie 12 miesięcy, z których ustala się podstawę zasiłku, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru tego zasiłku:
1) wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy;
2) przyjmuje się, po odpowiednim uzupełnieniu, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.
Jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości, to uzupełnienie polega na tym, że wynagrodzenie określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, stanowi podstawę wymiaru zasiłku. W przypadku gdy przychód pracownika otrzymującego wynagrodzenie na stałym miesięcznym poziomie przekroczył górny pułap podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz w miesiącu tym pracownik nie uzyskał pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, przy uzupełnianiu stałego miesięcznego wynagrodzenia należy wykonać dodatkowe obliczenia. Przy użyciu średniego wskaźnika należy obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne potrącone pracownikowi w tym miesiącu, a następnie to wynagrodzenie pomniejszyć o kwotę obliczonych składek. Średni wskaźnik ma również zastosowanie, gdy przysługuje wynagrodzenie zmienne, a także wtedy, gdy nie wszystkie składniki podlegające oskładkowaniu wchodzą do podstawy zasiłkowej.
Nagroda jest doliczana
W opisywanym powyżej problemie podstawę wymiaru przysługującego pracownicy zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od grudnia 2015 r. do listopada 2016 r. Pracownica jest wynagradzana stałą stawką miesięczną, a dodatkowo w grudniu 2015 r. otrzymała nagrodę. Nagroda ma charakter uznaniowy i nie została opisana w żadnym regulaminie. Brakuje więc postanowień o wpływie niezdolności do pracy na ewentualne przyznanie nagrody i jej wysokość. Jednak wypłata gratyfikuje pracę, więc należy ją uwzględnić w podstawie zasiłku. Ponieważ wewnętrzne akty nie określają okresu, za który nagroda jest przyznawana, należy ją doliczyć do wynagrodzenia za miesiąc, w którym nastąpiła wypłata, w faktycznie wypłaconej wysokości, bez uzupełniania. [ramka]
Jakie wynagrodzenie za grudzień 2015 r.
Za grudzień 2015 r. zostało wypłacone wynagrodzenie stałe w wysokości 8400 zł, tj. pomniejszone o 6-dniowy okres pobierania zasiłku opiekuńczego:
10 500 zł : 30 = 350 zł x 6 dni = 2100 zł; 10 500 zł – 2100 zł = 8400 zł.
Ze względu na to, że w grudniu łączna roczna podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowej osiągnęła limit 30-krotności, składki na te ubezpieczenia zostały obliczone tylko od kwoty 3270 zł, tj. brakującej do osiągnięcia 118 770 zł (118 770 zł – 115 500 zł, tj. przychód od stycznia do listopada 2015 r.).
Składki wyniosły:
● emerytalna 319,15 zł (9,76 proc.)
● rentowa 49,05 zł (1,5 proc.).
● chorobowa wyniosła 267,05 zł, co stanowiło 2,45 proc. przychodu w wysokości 10 900 zł, tj. wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca – 8400 zł i nagroda 2500 zł.
Razem potrącono 635,25 zł.
Do podstawy wymiaru chorobowego należy wliczyć wynagrodzenie stałe po uzupełnieniu, tj. 10 500 zł, oraz nagrodę wypłaconą 2500 zł. Łączny przychód 13 000 zł powinien być ponadto pomniejszony o część składkową (aby ją obliczyć, należy użyć wskaźnika, który wynosi 5,83 proc.:
635,25 zł x 100 : 10 900 zł = 5,83 proc.
13 000 zł x 5,83 proc. = 757,90 zł
13 000 zł – 757,90 zł = 12 242,10 zł
Za grudzień 2015 r. należy przyjąć wynagrodzenie w wysokości 12 242,10 zł.
PRZYKŁAD 1
Różne podstawy wymiaru
Pracownik zachorował w listopadzie 2016 r. Otrzymuje wyłącznie wynagrodzenie w stałej stawce 11 000 zł miesięcznie. W listopadzie 2015 r., z którego wynagrodzenie podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru przysługującego mu zasiłku chorobowego, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewyższyła limit 30-krotności, tj. kwotę 118 770 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku wynagrodzenie za listopad 2015 r. powinno być przyjęte w kwocie 9743 zł (przychód 11 000 zł po pomniejszeniu o kwotę potrąconych składek wynoszącą 1257 zł). Z uwagi na to, że przychód za listopad spowodował przekroczenie górnej granicy rocznej podstawy (przychód od stycznia do października wyniósł 110 000 zł), składka na ubezpieczenia społeczne za ten miesiąc została obliczona następująco:
● składka na ubezpieczenie chorobowe (2,45 proc.) od kwoty 11 000 zł – 269,50 zł,
● składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (11,26 proc.) potrącona tylko od kwoty 8770 zł (118 770 zł – 110 000 zł) – 987,50 zł,
● łączna składka – 1257 zł (269,50 zł + 987,50 zł).
Z kolei za grudzień 2015 r. wynagrodzenie wynosi:
11 000 zł – (11 000 zł x 2,45 proc.) = 10 730,50 zł
PRZYKŁAD 2
Pakiet medyczny bez wpływu na świadczenie
Pracownik zachorował w grudniu 2016 r. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku powinno być przyjęte wynagrodzenie za okres od grudnia 2015 r. do listopada 2016 r. Pracownik otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne w wysokości 10 500 zł. Oprócz tego pracodawca opłaca za niego miesięczny pakiet medyczny w wysokości 80 zł. Pakiet jest oskładkowany, ale nie stanowi podstawy wymiaru zasiłku, gdyż choroba nie ma wpływu na jego opłacanie i dostęp do usług medycznych.
W grudniu 2015 r. roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przekroczyła 30-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tj. kwotę 118 770 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku powinno być przyjęte wynagrodzenie w wysokości:
1) za grudzień 2015 r. – 9976,05 zł
Należy wyjaśnić, że przychód pracownika za okres styczeń – listopad wyniósł łącznie z opłatą za pakiet 116 380 zł (10 580 zł x 11 miesięcy). Z uwagi na to, że przychód za grudzień spowodował przekroczenie podstawy składki emerytalnej i rentowej za ten miesiąc, zostały one potrącone w kwocie 269,11 zł, tj. od przychodu 2390 zł stanowiącego różnicę między limitem 118 770 zł a przychodem 116 380 zł (11,26 proc. z 2390 zł). Składka chorobowa wyniosła 259,21 zł (2,45 proc. z 10 580 zł). Łącznie potrącone składki wyniosły 528,32 zł.
Powyższe składki zostały jednak naliczone od całego przychodu, a do podstawy zasiłkowej wchodzi tylko wynagrodzenie zasadnicze. Należy więc obliczyć, za pomocą średniego wskaźnika, o jaki procent składek społecznych należy pomniejszyć to wynagrodzenie:
528,32 zł x 100 : 10 580 zł = 4,99 proc.
10 500 zł x 4,99 proc. = 523,95 zł – składki społeczne, o które ulega pomniejszeniu wynagrodzenie zasadnicze
10 500 zł – 523,95 zł = 9976,05 zł
2) za okres od stycznia do listopada 2016 r. – po 9060,45 zł (10 500 zł – 13,71 proc.)
Zatem podstawa wymiaru zasiłku chorobowego za okres tegorocznej grudniowej choroby wynosi 7235,03 zł (łączny przychód za 12 miesięcy – 109 641 zł; przeciętny miesięczny przychód: 109 641 zł : 12 = 9136,75 zł).
Podstawa prawna
Art. 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).
Art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 2 pkt 1, art. 38 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.).
